อาหารสำหรับผู้สูงอายุ ปรับวิธีการกินให้เหมาะสมเพื่อสุขภาพของผู้สูงวัย

เพราะการทานอาหาร เป็นสิ่งที่สำคัญสำหรับมนุษย์ โดยเฉพาะวัยสูงอายุที่มีการเสื่อมถอยของร่างกาย จึงต้องทานอาหารที่เหมาะสม เพื่อให้ได้รับสารอาหารครบถ้วน สำหรับบทความนี้ เราจะมาพูดถึงวิธีที่จะช่วยให้การกิน อาหารสำหรับผู้สูงอายุ เป็นเรื่องที่ง่ายขึ้น โดยการปรับเปลี่ยนวิธีอาหาร และการใช้อุปกรณ์ช่วยเหลือกันค่ะ

สารบัญ

ปัจจัยที่ทำให้ผู้สูงอายุไม่สามารถมีความสุขกับการทานอาหารเหมือนเดิม
อาหารสำหรับผู้สูงอายุ ทานอย่างไรให้ครบ 5 หมู่
ปรุงอาหารอย่างไรให้การกินอาหารสำหรับผู้สูงอายุเป็นเรื่องง่าย
อุปกรณ์ที่ช่วยให้การกินอาหารสำหรับผู้สูงอายุเป็นเรื่องสนุก

ปัจจัยที่ทำให้ผู้สูงอายุ ไม่สามารถมีความสุขกับการทานอาหารเหมือนเดิม

ผู้สูงอายุ คือ บุคคลที่มีการเปลี่ยนแปลงทางด้านร่างกายเสื่อมสลายลง มากกว่าสร้างเสริม เหมือนช่วงวัยอื่น ๆ และการเปลี่ยนแปลงดังกล่าว ก็ส่งผลกระทบกับการดำเนินชีวิตของผู้สูงอายุในหลาย ๆ ด้าน รวมถึงเรื่องสำคัญอย่างการรับประทานอาหาร

1.ปัญหาสุขภาพช่องปาก เช่น การสูญเสียฟัน ฟันผุและรากฟันผุ เหงือกอักเสบ เป็นแผลและมะเร็งช่องปาก ฟันสึก ภาวะน้ำลายแห้ง ซึ่งส่งผลต่อการบดเคี้ยวอาหารภายในปาก ทำให้รู้สึกเจ็บปวดเวลาทานอาหาร

วิธีแก้ไข :

จัดเตรียมอาหารที่รับประทานง่าย เคี้ยวง่าย ในกรณีที่ผู้สูงอายุไม่สามารถเคี้ยวได้ อาจจะให้ทานอาหารประเภทซุป โจ๊ก ข้าวต้ม
ควรพาผู้สูงอายุไปตรวจสุขภาพเหงือกและฟัน เป็นประจำทุก 6 เดือน เพื่อรักษาปัญหาที่เกิดขึ้นได้ตรงจุด
หลังรับประทานอาหารควรแปรงฟัน หรือบ้วนปากในกรณีที่มีปัญหากับการแปรงฟันทุกครั้ง

2.ความสามารถในการรับรสบนลิ้น การแยกแยะรสหวาน เค็ม เปรี้ยว ขม และการรับกลิ่น ที่เสื่อมถอยเมื่ออายุมากขึ้น ก็จะรู้สึกว่าไม่อร่อย ทำให้ไม่อยากอาหาร

วิธีแก้ไข :

ปรับรสชาติอาหารให้พอดีกับความชอบของผู้สูงอายุ การปรุงอาหารที่มีรสเค็ม หรือรสเปรี้ยวอ่อน ๆ จะช่วยกระตุ้นการขับน้ำย่อย และน้ำลาย ทำให้
เกิดความรู้สึกเจริญอาหารมากขึ้น
คิดเมนูอาหารใหม่ ๆ เพื่อกระตุ้นความอยากอาหาร

3.ปัญหาสุขภาพจิต รู้สึกเครียด ซึมเศร้า วิตกกังวล กับความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในวัยสูงอายุ

วิธีแก้ไข :

หากิจกรรมผ่อนคลายความเครียด สร้างความรู้สึกมีคุณค่าในตนเอง
ให้ความรู้เกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลง ทางร่างกายของผู้สูงอายุ ความรู้เรื่องอนามัย และความรู้อื่น ๆ ในการดูแลสุขภาพกาย และใจของตนเองแก่ผู้สูงอายุ

4.ปัญหาการย่อย และการดูดซึม เพราะ น้ำย่อยในกระเพาะอาหาร และลำไส้เล็กมีน้อยลง จึงทำให้อาหารถูกย่อยได้ไม่สมบูรณ์ รวมถึงกล้ามเนื้อควบคุมการบีบคลายตัวของกระเพาะอาหารและลำไส้ทำงานไม่ปกติ ทำให้ย่อยอาหารได้ยาก เมื่ออาหารถูกย่อยได้ไม่สมบูรณ์ ก็จะเกิดการสะสมแบคทีเรียในลำไส้ใหญ่ และปล่อยก๊าซออกมาทำให้ท้องอืด หรือท้องผูก

วิธีแก้ไข :

ควรจัดเตรียมอาหารที่เหมาะสม โดยอาหารต้องอ่อนนุ่มหรือปรุงให้นิ่ม หลีกเลี่ยงอาหารที่ย่อยยาก และต้องมีสารอาหารครบถ้วน 5 หมู่ และทานในปริมาณที่เพียงพอต่อความต้องการของร่างกาย
ปริมาณอาหารของแต่ละมื้อควรจะลดลง แต่กินให้บ่อยขึ้นเพื่อช่วยให้การย่อยอาหารสะดวก อาจจัดเป็น 4 – 5 มื้อก็ได้
กินอาหารขณะที่ยังร้อน ๆ จะช่วยกระตุ้นน้ำย่อยอาหาร ทำให้กินอาหารได้มากขึ้นและการย่อยอาหารดีขึ้น

5.ผู้สูงอายุที่ทานข้าวคนเดียวเป็นประจำ มักรู้สึกโดดเดี่ยว ทำให้ความอยากอาหารลดลง และกินอาหารได้น้อยลง

วิธีแก้ไข :

ครอบครัวควรหาเวลาทานอาหารกับผู้สูงอายุเป็นประจำ หากเป็นไปได้ควรกินข้าวด้วยกันทุกวัน และในช่วงที่ลูก ๆ ไปทำงาน หากมีผู้ดูแลอยู่ด้วย อาจให้ผู้ดูแลกินข้าวพร้อมกับคุณพ่อคุณแม่ จะทำให้ท่านไม่รู้สึกโดดเดี่ยว

อาหารสำหรับผู้สูงอายุ ทานอย่างไรให้ครบ 5 หมู่

หมู่ที่ 1 เนื้อสัตว์ต่าง ๆ ไข่ นม ถั่วเมล็ดแห้ง

เนื้อปลาเหมาะกับผู้สูงอายุ เพราะย่อยง่าย
ไข่ไก่ หรือไข่เป็ดควรต้มจนสุด
นมสดพร่องมันเนยเป็นอาหารที่ให้แคลเซียม และโปรตีน
ถั่วเมล็ดแห้งเป็นอาหารที่ให้โปรตีนสูง และมีราคาถูก ใช้แทนอาหารจำพวกเนื้อสัตว์ได้ เช่น เต้าหู้ โปรตีนเกษตร เป็นต้น

หมู่ที่ 2 ข้าว แป้ง น้ำตาล เผือก มัน

สารอาหารหมู่นี้เป็นอาหารที่ให้พลังงานเป็นส่วนใหญ่ ผู้สูงวัยควรทานในปริมาณที่พอเหมาะ ไม่ควรทานมากเกินไป

หมู่ที่ 3 ผักต่าง ๆ

ผักเป็นอาหารที่อุดมด้วยวิตามิน และแร่ธาตุ ผู้สูงวัยควรเลือกกินผักหลายๆ ชนิดสลับกัน ควรต้ม หรือนึ่งจนสุก ไม่ควรบริโภคผักดิบ เพราะย่อยยาก และทำให้ท้องอืดได้

หมู่ที่ 4 ผลไม้ต่าง ๆ

ผู้สูงอายุควรกินผลไม้ทุกวัน เพื่อให้ได้รับวิตามินซี และเส้นใยอาหาร และควรเลือกผลไม้ที่มีเนื้อนุ่ม เคี้ยวง่าย ได้แก่ มะละกอสุก กล้วยสุก ส้ม ฯลฯ

หมู่ที่ 5 ไขมัน / น้ำมันพืช

ควรใช้น้ำมันพืชปรุงอาหาร เช่น น้ำมันถั่วเหลือง น้ำมันรำ หลีกเลี่ยงการใช้น้ำมันจากสัตว์ และน้ำมันพืชบางชนิด เช่น น้ำมันปาล์ม และน้ำมันมะพร้าว

อาหารสำหรับผู้สูงอายุที่ควรหลีกเลี่ยง

เนื้อสัตว์เคี้ยวยาก หรือผักเนื้อแข็ง
ผักผลไม้ที่มีเส้นใยอาหารสูง
ขนมเหนียวๆ เช่น เปียกปูน ขนมชั้น เพราะติดคอได้ง่าย
กุยช่าย และเห็ดเข็มทอง เพราะติดฟันง่าย จึงกลืนยาก
ขนมกรุบกรอบ เช่น ขนมปัง หรือคุกกี้
อาหารที่เป็นผง เช่น นมผง งาบด
สาหร่ายต่างๆ เพราะ ติดคอง่าย
ของหมักดองที่มีกลิ่นแรง ทำให้สำลักได้ง่าย
อาหารประเภทเส้น เช่น บะหมี่ อูด้ง เส้นก๋วยเตี๋ยวที่ไม่ได้ตัดให้สั้นลง

ปรุงอาหารอย่างไรให้การกิน อาหารสำหรับผู้สูงอายุ เป็นเรื่องง่าย

การเปลี่ยนวิธีปรุงอาหาร จะช่วยให้ผู้สูงอายุสามารถเคี้ยวหรือกลืนอาหารได้โดยไม่ต้องใช้ความพยายาม ช่วยป้องกันการสำลัก ซึ่งเป็นสาเหตุของการกินอาหารได้น้อย และทำให้ผู้สูงอายุ มีความสุขกับการทานอาหารมากขึ้นอีกด้วย ซึ่งสามารถทำได้โดยการเปลี่ยนส่วนผสม ปรับปริมาณ ขนาด ความแข็ง ความเหนียว และความข้นของอาหาร ให้เหมาะสมกับผู้สูงอายุแต่ละคน

ก่อนเลือกใช้ส่วนผสมทำอาหารแต่ละเมนู ควรดูความสามารถในการกินอาหาร เช่น การเคี้ยว และการกลืน ของผู้สูงอายุ

1.ข้าว / เส้นต่างๆ / ขนมปัง

หุงข้าวให้นุ่มกว่าปกติ
ทำเป็นข้าวต้ม โดยใช้อัตราส่วนข้าวสาร 1 ส่วน น้ำ 5 ส่วน
ทำเป็นข้าวเปียก โดยใช้อัตราส่วนข้าวสาร ½ ส่วน น้ำ 5 ส่วน
หั่นเส้นพาสต้า หรือเส้นก๋วยเตี๋ยวให้สั้นลง
แช่ขนมปังในนมจนนุ่มเพื่อให้เคี้ยวง่ายขึ้น
หลีกเลี่ยงเบเกอรี่เนื้อกรุบกรอบ
ปั่นข้าวต้มให้เป็นเนื้อเนียนละเอียด

2.กับข้าว

เนื้อสัตว์ควรเลือกเนื้อติดมันเล็กน้อย เช่น สันนอกหมู หรือสะโพกไก่ และตัดเอ็นออก ต้มให้นิ่ม
เนื้อปลาควรเลือกปลาเนื้อไม่แข็ง เช่น ปลานิล ปลาตาเดียว ปลากะพง
เนื้อสัตว์ ต้มจนนิ่มจนใช้ตะเกียบหรือช้อนตัดขาดได้ง่าย
เนื้อปลา เลือกปลาเนื้อนิ่มต้มจนสุก

3.ผัก

ผักที่มีเส้นใยควรหั่นเป็นชิ้นสามเหลี่ยม หรือสี่เหลี่ยม หนา 5-8 มิลลิเมตร
ต้มจนนิ่มเพื่อให้กลืนง่าย
ต้มจนนิ่มแล้วทำเป็นน้ำราด เช่น ก๋วยเตี๋ยวราดหน้า
ต้มจนเปื่อยสามารถกินได้โดยไม่ต้องเคี้ยว เช่น จับฉ่าย

ตัวอย่างเมนู อาหารผู้สูงอายุ

โจ๊ก ข้าวต้มปลา ข้าวโอ๊ตต้มใส่นม ไข่ตุ๋น
ซุปมะเขือเทศ ซุปเห็ด ซุปฟักทอง ซุปลูกเดือย ซุปข้าวกล้อง ซุปธัญพืช
ถั่วแดงกวน ถั่วเขียวต้มน้ำตาล ลูกเดือยต้มน้ำตาล กล้วยบวชชี ฟักทอ
ผัดไข่ เห็ดผัดน้ำมันหอย ผัดดอกกุ้ยช่ายตับ ผัดไชโป้วใส่ไข่ ผัดผัดบุ้ง
ต้มเลือดหมู กระเพาะตุ๋นน้ำแดง ต้มยำปลากระพง
ปลาเล็กปลาน้อยทอด ทอดมันปลากราย
แกงส้มผักรวม แกงจืดไข่เจียว แกงป่าไก่ แกงจืดตำลึงหมูสับ ต้มจับฉ่าย
ก๋วยเตี๋ยวหลอด สลัดปลาทูน่า สุกี้กุ้ง ฟักไก่ตุ๋นมะนาวดอง

อาหารประเภทต้มจนเปื่อยนิ่ม เช่น เมนูต้มจับฉ่าย หมูตุ๋น ปลานึ่งซีอิ๊ว แล้วหั่นให้เป็นชิ้นพอดีคำ เป็นอาหารยอดฮิตที่เหมาะกับผู้สูงอายุ

อุปกรณ์ที่ช่วยให้การกิน อาหารสำหรับผู้สูงอายุ เป็นเรื่องสนุก

ผู้สูงอายุที่ขยับมือได้ไม่คล่อง หรือไม่สามารถตักอาหารเองได้ ควรใช้อุปกรณ์ช่วยทานอาหาร เพื่อลดความเครียดระหว่างการกินอาหาร อีกทั้งยังเสริมสร้างความมั่นใจ และเติมความสุขระหว่างวันด้วย ปัจจุบันมีอุปกรณ์การกินอาหารสำหรับผู้สูงอายุโดยเฉพาะ ซึ่งผู้สูงวัยแต่ละคนก็มีความต้องการใช้อุปกรณ์ที่แตกต่างกัน แต่อุปกรณ์ดังกล่าวอาจจะหาซื้อได้ยากในประเทศไทย เราสามารถดัดแปลงให้ใช้ได้ตามความเหมาะสม

อุปกรณ์ตักอาหาร

ตะเกียบติดสปริง : ช่วยให้การคีบตะเกียบออกแรงน้อยลง
ช้อนส้อมที่มีด้ามจับขนาดใหญ่ หรือโค้งงอ : ช่วยให้จับถนัดมือโดยไม่ต้องเกร็งมือ เพราะมีด้ามจับใหญ่และทำจากยาง
ช้อนสารพัดประโยชน์ : มีลักษณะคล้ายคีมคีบอาหาร ใช้สำหรับตัก หนีบ หรือคีบอาหารตามความสะดวกของผู้สูงอายุ

ภาชนะบรรจุอาหาร

จานที่ตักอาหารได้ง่าย : ขอบด้านหนึ่งมีขอบสูงตั้งขึ้นมา เพื่อให้ตักอาหารได้ง่าย
ชามมีด้ามจับ : ถือถนัดมือ ไม่ต้องกลัวตกเพราะมีด้ามจับขนาดใหญ่
แก้วที่มีปากทรงรี : ด้านหนึ่งของแก้วเว้าลงไปเพื่อไม่ให้จมูกชนขอบแก้ว ผู้สูงอายุจึงไม่ต้องก้มหน้าจนลึกก็สามารถดื่มน้ำได้
หมอนรองชามข้าว : ใช้รองชามข้าวเพื่อไม่ให้ชามคว่ำง่ายๆ ทำจากซิลิโคน
แก้วน้ำพร้อมหลอด : สามารถหาได้ทั่วไป ช่วยให้ผู้สูงอายุดื่มน้ำได้โดยไม่หกเลอะเทอะ
แผ่นรองจานกันลื่น : ใช้รองเพื่อวางจานชาม ป้องกันไม่ให้ลื่น

สรุป

การรับประทานอาหาร ไม่ได้เป็นเพียงการตอบสนองความต้องการทางร่างกายเท่านั้น แต่ยังเป็นช่วงเวลาแห่งความสุขในการใช้ชีวิตด้วย แต่สำหรับผู้สูงอายุที่มีความลำบากในการกินอาหาร ความสุขตรงนี้คงขาดหายไป แต่อย่างไรก็ตามครอบครัว หรือผู้ดูแลก็สามารถช่วยให้ความสุขในการกินอาหารของผู้สูงอายุกลับมาได้ด้วยวิธีข้างต้น อ่านบทความนี้จบแล้ว อย่าลืมกลับบ้านไปทำอาหารมื้อพิเศษให้กับผู้สูงอายุที่บ้านกันนะคะ

BED & MATTRESS PRODUCT